Από την εισαγωγή τους στην κλινική ιατρική το 1989, οι ενέσεις μπότοξ έχουν χρησιμοποιηθεί σε αρκετούς τομείς. Αρχικά χρησιμοποιήθηκαν για μη χειρουργική αντιμετώπιση του στραβισμού. Οι ενέσεις αυτές χρησιμοποιούνται πλέον ευρέως σε πλαστική και επανορθωτική χειρουργική, ωστόσο, οι μη αισθητικές χρήσεις του μπότοξ έχουν αναπτυχθεί πολύ τις τελευταίες δύο δεκαετίες και καλύπτουν πολλούς τομείς, όπως ουρολογία, δερματολογία, οφθαλμολογία, ωτορινολαρυγγολογία, γυναικολογία, γενική χειρουργική και νευρολογία.
Το μπότοξ είναι μια ισχυρή νευροτοξίνη που παράγεται από το βακτήριο Clostridium botulinum. Προκαλεί παράλυση των μυών εμποδίζοντας την απελευθέρωση ακετυλοχολίνης στη νευρομυϊκή σύνδεση. Η τοξίνη αυτή επηρεάζει επίσης την απελευθέρωση άλλων νευροδιαβιβαστών και νευροπεπτιδίων, γεγονός το οποί έχει συμβάλει σημαντικά στην αύξηση των εναλλακτικών χρήσεών της. Έχουν αναφερθεί επτά διαφορετικοί τύποι της τοξίνης, με διάφορους υποτύπους που διαθέτουν μοναδικές πρωτεϊνικές αλληλουχίες και διακριτές μοριακές οντότητες.
Όλα τα προϊόντα botox που κυκλοφορούν στην αγορά αποτελούνται από τον ορότυπο A1 (botulinum toxin type A), εκτός από ένα προϊόν ορότυπου Β, το οποίο έχει αποδειχθεί ότι έχει χαμηλότερη δραστικότητα στους ανθρώπους από ό, τι σε πειραματικές μελέτες σε ζώα. Τα τρία προϊόντα βοτουλινικής τοξίνης τύπου Α που χρησιμοποιούνται ευρέως, τα οποία διαφέρουν στην τελική τους σύνθεση και μονάδες ισχύος, είναι η onabotulinumtoxin A (Botox; Allergan, Inc., Dublin, Ireland), abobotulinumtoxin A (Dysport; Ipsen, Paris, France) και incobotulinumtoxin A ( Xeomin, Merz, Frankfurt am Main, Γερμανία).
Πολλές μη-αισθητικές χρήσεις έχουν προκύψει τις τελευταίες δύο δεκαετίες. Αν και έχουν διερευνηθεί κυρίως οι χρήσεις στον αισθητικό τομέα αυτό το άρθρο στοχεύει να παρέχει μια ολοκληρωμένη αλλά συνοπτική ανασκόπηση από τις πιο κοινές μη αισθητικές της χρήσεις.
Πηγή: https://www.medscape.com
Χρόνια ημικρανία
Η χρόνια ημικρανία ορίζεται ως πονοκέφαλος 15 ή περισσότερες μέρες το μήνα, και περισσότερο από 3 μήνες, εκ των οποίων 8 ή περισσότερες ημέρες πληρούν τα κριτήρια για ημικρανία και ανταποκρίνονται σε ειδική θεραπεία για την ημικρανία, η οποία εμφανίζεται σε ασθενή με ιστορικό τουλάχιστον πέντε προηγούμενων κρίσεων ημικρανίας, που δεν αποδίδονται σε άλλη διαταραχή ή υπερβολική χρήση φαρμάκων. Η χρόνια ημικρανία επηρεάζει περίπου το 2% του πληθυσμού, οδηγώντας σε μειωμένη ποιότητα ζωής, αυξημένη αναλγητική κατάχρηση, αυξημένο κόστος υγειονομικής περίθαλψης και αυξημένες χαμένες εργάσιμες ημέρες.
Το botox είναι μια μη επεμβατική θεραπεία εγκεκριμένη από την Υπηρεσία Τροφίμων και Φαρμάκων των ΗΠΑ, με μεγάλη αποτελεσματικότητα που υποστηρίζεται από τρεις μελέτες μεγάλης κλίμακας. Η έρευνα Phase 3 για την αξιολόγηση της θεραπείας από ημικρανία κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η βοτουλινική τοξίνη βελτίωσε σημαντικά την χρόνια ημικρανία, με συνεχή βελτίωση κατά την παρακολούθηση των 56 εβδομάδων. Η έρευνα “Chronic Migraine OnabotulinumToxin A Prolonged Efficacy Open Label study” σημείωσε σημαντική βελτίωση μετά από εννέα συνεδρίες, με ευνοϊκά αποτελέσματα στους 24 μήνες.
Με τη συνεχιζόμενη χρήση της τοξίνης για τη συμπτωματική θεραπεία ενηλίκων με χρόνια ημικρανία, τη μέτρηση της χρήσης πόρων υγειονομικής περίθαλψης και τα αποτελέσματα που αναφέρθηκαν από τους ασθενείς, διαπιστώθηκαν μακροπρόθεσμα οφέλη από τις ενέσεις botox κατά τη διάρκεια προκαταρκτικών μελετών σε 78 κλινικές στην Ευρώπη και τις Ηνωμένες Πολιτείες. Αν και ο θεραπευτικός μηχανισμός της βοτουλινικής τοξίνης στην πρόληψη των ημικρανιών εξακολουθεί να ερευνάται, φαίνεται ότι λειτουργεί τόσο στο σημείο της ένεσης όσο και σε απομακρυσμένες περιοχές μέσω αξονικής μεταφοράς. Η τοξίνη αναστέλλει την απελευθέρωση νευροδιαβιβαστών και νευροπεπτιδίων εκτός από την ακετυλοχολίνη και μειώνει την απελευθέρωση της ουσίας Ρ και του πεπτιδίου που σχετίζεται με το γονίδιο καλσιτονίνης, η οποία πιθανώς προκαλεί το θεραπευτικό αποτέλεσμα στη χρόνια ημικρανία. Η βοτουλινικη τοξίνη τροποποιεί επίσης τους υποδοχείς της επιφάνειας των κυττάρων που συνδέονται με τη χρόνια ημικρανία.
Οστεοαρθρίτιδα
Οι ασθενείς με οστεοαρθρίτιδα επισκέπτονται συχνά χειρουργούς εξαιτίας του πόνου που προκύπτει από φλεγμονή στις αρθρώσεις, μεταβολές στην αρθρική επιφάνεια των χόνδρων και απώλεια του όγκου των αρθρώσεων. Η αναστολή της ουσίας P, του πεπτιδίου που σχετίζεται με το γονίδιο της καλσιτονίνης και της απελευθέρωσης νευροκινίνης Α μπορεί να επιτρέψει στην τοξίνη να μειώσει τον πόνο που σχετίζεται με την οστεοαρθρίτιδα.
Μια συστηματική ανασκόπηση έδειξε ότι το botox βοηθά στη θεραπεία της οστεοαρθρίτιδας, αλλά οι αναθεωρημένες μελέτες ήταν πολύ ετερογενείς και η βέλτιστη μέθοδος, η αραίωση και η δοσολογία χρειάζονται περαιτέρω διερεύνηση. Μια πρόσφατη ανάλυση ελεγχόμενων δοκιμών διαπίστωσε σημαντική βραχυπρόθεσμη μείωση του πόνου στις αρθρώσεις με ενδοαρθρική έγχυση βοτουλινικης τοξίνης. Και πάλι όμως σημείωσε την ανάγκη για πρόσθετες μελέτες που συγκρίνουν την τοξίνη με συμβατικές μεθόδους θεραπείας.
Νευραλγία τριδύμου
Η νευραλγία του τριδύμου χαρακτηρίζεται από παροξυσμικά επεισόδια ξαφνικής έναρξης πόνου στην κατανομή του τριδύμου νεύρου, συνήθως μονομερώς, με ποικίλες πιθανές αιτίες, αν και σε πολλούς ασθενείς είναι ιδιοπαθή. Η χρήση botox στη νευραλγία του τριδύμου αναφέρθηκε για πρώτη φορά για την ανακούφιση του πόνου το 2002 και η αποτελεσματικότητά της στη μείωση της συχνότητας και της σοβαρότητας των επεισοδίων επιβεβαιώθηκε από διάφορες μελέτες. Οι αποτελεσματικές δόσεις κυμαίνονταν από 70 έως 100 U τοξίνης τύπου Α για σχήματα μιας δόσης ή 50 έως 70 U αλλαντικής τοξίνης τύπου Α ανά θεραπεία για σχήματα επαναλαμβανόμενων δόσεων.
Μεθερπητική νευραλγία
Η μεθερπητική νευραλγία είναι μια κατάσταση νευροπαθητικού πόνου που οφείλεται σε βλάβη του περιφερικού νεύρου από έρπητα ζωστήρα. Αν και η τοπική ή υποδόρια λιδοκαΐνη και η συστηματική θεραπεία με τρικυκλικά αντικαταθλιπτικά ή επιληπτικά φάρμακα έχει βρεθεί ότι είναι ευεργετική, αυτές οι θεραπείες περιορίζονται από μεταβλητή ανοχή και ανεπιθύμητες ενέργειες. Αρκετές αναφορές και ελεγχόμενες δοκιμές διαπίστωσαν ότι έως και 200 U τοξίνης τύπου Α που εγχύθηκε υποδορίως σε όλη την πληγείσα περιοχή είναι ευεργετική στη μεταθετική νευραλγία μειώνοντας τον πόνο, τη χρήση οπιοειδών και βελτιώνοντας τον χρόνο και την ποιότητα του ύπνου.
Κροταφογναθικό σύνδρομο
Οι διαταραχές του κροταφογναθικού συνδρόμου, οι οποίες μπορούν να χωριστούν σε μυοαγγειακές ή αρθρογενείς, έχουν πολλές αιτίες και επηρεάζουν έως και το 10% του πληθυσμού. Οι διαταραχές αυτές ανταποκρίνονται καλά στη φαρμακολογική θεραπεία και στις αλλαγές συμπεριφοράς, αν και οι επίμονες περιπτώσεις μπορεί να είναι δύσκολο να αντιμετωπιστούν. Περιορισμένη έρευνα σχετικά με τη χρήση του botox τύπου Α απέδωσε ενθαρρυντικά αποτελέσματα με αποτελεσματική δοσολογία που κυμαίνεται από επαναλαμβανόμενες ενέσεις 100 U έως μία μόνο ένεση 500 U τοξίνης τύπου Α.
Επιπρόσθετες σειρές ερευνών διαπίστωσαν ότι 90 U τοξίνης τύπου Α, μείωσαν τον πόνο κατά τουλάχιστον 50% στο 79% των ασθενών. Παρόμοια πολλά υποσχόμενα αποτελέσματα βρέθηκαν με τη χρήση τοξίνης τύπου Α για τη διόρθωση της μετατόπισης δίσκου σε διαταραχές του αρθρογενούς κροταφογναθικού πόνου μέσω πλευρικής ένεσης πτερυγοειδούς μυός.
Αυχενική δυστονία
Η αυχενική δυστονία είναι η πιο κοινή εστιακή δυστονία, που χαρακτηρίζεται από ακούσια στάση κεφαλής και λαιμού, που μπορεί να οδηγήσει σε σοβαρό πόνο. Μια έρευνα του 2017 έδειξε σημαντική βελτίωση στον πόνο, μετά από μία μόνο συνεδρία μπότοξ τύπου Α. Μία ακόμα ανάλυση το 2016 έδειξε παρόμοια ενθαρρυντικά αποτελέσματα για την τοξίνη τύπου Β. Όλα τα προϊόντα βοτουλινικής τοξίνης έχουν πλέον εγκριθεί από την Υπηρεσία Τροφίμων και Φαρμάκων των ΗΠΑ για τη θεραπεία της αυχενικής δυστονίας, με τοξίνη τύπου Α και τύπου Β.
Σπασμός ημιπροσώπου
Ο σπασμός ημιπροσώπου, που γενικά προκαλείται από την αγγειακή συμπίεση του νεύρου του προσώπου κοντά στην προέλευση του εγκεφάλου, χαρακτηρίζεται από συσπάσεις του προσώπου που προκαλούνται από νεύρα του προσώπου και μπορούν να προκαλέσουν σημαντική αισθητική αναπηρία.
Έχουν διεξαχθεί αρκετές δοκιμές οι οποίες έχουν υποστηρίξει τη χρήση botox ως θεραπεία πρώτης γραμμής. Τα ποσοστά επιτυχίας σε αυτές τις μελέτες κυμαίνονταν από 76 έως 100 τοις εκατό, με διάρκεια μεταξύ 2,6 και 4 μηνών. Δεν παρατηρήθηκαν συστηματικές παρενέργειες και οι δευτερεύουσες παρενέργειες ήταν παροδικές. Παρά την έλλειψη εκτεταμένων μελετών υψηλής ποιότητας, ο ημιπροσωπικός σπασμός αποτελεί ένδειξη για την χρήση botox, βάση κλινικής εμπειρίας.
Βλεφαρόσπασμος
Ο βλεφαρόσπασμος είναι μια δυστονία που προσβάλλει τον μυ orbicularis oculi, προκαλώντας υπερβολικό κλείσιμο των βλεφάρων. Η εκπαίδευση των ασθενών, η αποφυγή αιτιωδών παραγόντων (όπως οι αναστολείς της ντοπαμίνης) και η αποφυγή τραυματισμού του κερατοειδούς ήταν θεμελιώδους σημασίας στη διαχείριση του βλεφαρόσπασμου.Τα από του στόματος φάρμακα συμπεριλαμβανομένων των βενζοδιαζεπινών, της βακλοφαίνης, της τετραβεναζίνης και της κλοζαπίνης έχουν δείξει θεραπευτικά αποτελέσματα λόγω της δραστηριότητάς τους σε γάμμα αμινοβουτυρικό οξύ ή ντοπαμινεργικούς υποδοχείς. Πολλαπλές κλινικές δοκιμές βασισμένες σε στοιχεία έχουν δείξει ότι το botox είναι μια ασφαλής και αποτελεσματική επιλογή θεραπείας.